İplerin Yapısı ve Tipleri
İpler yapılarına göre ikiye ayrılırlar: Örgü halatlar ve Kernmantle ipler.
Örgü halatlar bir çok lifin sarılarak oluşturduğu ve son sarımın üç örgüden meydana geldiği iplerdir. Dinamik özellikleri yoktur ve diğer mekanik dezavantajlarından dolayı, günümüzde dağcılık uygulamalarında kullanılmamaktadır.
Kernmantle (mantolu) ipler iki katmandan oluşur: Yükün %70’ini taşıyan bir çekirdek ve onu dış etkenlerden koruyan çepeçevre bir manto. Günümüzün modern dağcılık ve mağaracılık ipleri bu yapıda üretilirler. Dinamik dağ iplerinin malzemesi naylondur. Naylon bütün avantajlarının yanında bazı zayıflıklar da taşır. Asitlere, sıcaklığa ve UV ışığına karşı çok duyarlıdır. Asitle on beş dakika sürecek bir temas, ipin dayanıklılığını ürkütücü miktarda düşürür. Sürekli güneş ışığı altında bırakıldığında ipin yapısı birkaç hafta içinde bozulup ipin kullanılmayacak duruma gelmesine neden olabilir. Ve maalesef kimyasal zararları tesbit etmek neredeyse imkansızdır. Ancak bir takım hususlara dikkat edip, kimyasallardan koruduğumuzda, ipimizi güvenli bir şekilde kullanmaya devam edebiliriz.
Tırmanış Tarzınıza Göre İpler
Günümüzün dağcılık ipleri 7,8 ile 11 mm çap aralığında üretilmektedirler. Bu ipler statik olarak 1450kg ile 2450 kg çekere sahiptir. 1970’lerde 45 metrelik uzunlukta ipler yaygınken, günümüzdeki standart 50 metredir. 55 ve 60 metre ipler de gittikçe yaygınlaşmaktadır.
Tedbir Tedaviden İyidir –
İplerde Kontrol ve Muayene
Yukarıda asitlerin ipler üzerindeki olumsuz etkisine işaret etmiştik: Asitler (akü asidi, pil asidi), petrol ürünleri, diğer kimyasallar ile temas eden ipler asla tekrar kullanılmamalıdır.
İpleri aşırı sıcak ortamalarda (radyatör yanı, araba bagajı) bulundurmamalı, kullanılmadığı zamanlarda güneşten korumalıyız. Kullanırken ipin üzerine basmamaya gayret etmeliyiz, ayağımızda krampon varken bu çok daha tehlikelidir. Keskin köşelere sürtünerek hareket eden ip aşırı yıpranacaktır, özellikle düşüş sırasında ipin keskin köşelere temas etmiyor olmasına dikkat etmek gerekir. Düştükten sonra sıkışan bağlanma düğümünü gevşetmek ve tekrar tırmanmadan önce bir süre ip liflerinin kendini toparlamasını beklemek, bir sonraki olası düşüşün daha yüksek etki kuvveti oluşturmasını engelleyecektir (aynı düşme faktöründe).
İplerin temizliği çok zordur, çünkü mantonun altına işleyen kum taneciklerinin geri çıkartılması mümkün olmaz. İpin kirlenmemesini sağlamak çok daha kolaydır. Toprak ve kumdan korumak için kullanılacak bir taşıma ve kullanma amaçlı ip çantası ya da en azından ipin altına serilecek bir mat, ipin ömrünü olumlu yönde etkileyecektir. Temiz kulanılmamış bir ipe yük gelip ip esnedikçe, içine işleyen kum tanecikleri çekirdek liflerini testere gibi keser. Bu nedenle, zaman zaman ipimizi elle muayene etmeliyiz. İpin bütün boyunu elinizle taramanız gerekir. İki yaygın metot vardır: Parmaklarla çekirdek boyunca boşluk ve incelme aramak nispeten hızlıdır. İki parmağınız arasında 2,5-3 cm ip ile bir yarı halka oluşturup onu kaydırmak ve halkada oluşabilecek düzensizlikleri gözle takip etmek ise biraz daha vakit alır. Mümkünse iki yöntem beraber uygulanmalı, ipte görülen anormal noktalar işaretlenmelidir.Daha sonra genel durumuna göre ip hasarlı noktalardan kesilip parça parça kullanılmalıdır.
Açıkça görüldüğü üzere, ipler çok hayati ve bir o kadar da hassas malzemelerdir. Güvenliğimiz için ipimizi ödünç vermememiz, geçmişini bilmediğimiz ipleri kullanmamamız gereklidir. İpin geçmişinin bilinmesi, özellikle takım kullanımlarında gerekli, fakat zordur. Bir İp Karnesi tutulması, ipin ömrünü takip etmek açısından şiddetle tavsiye edilir.
Kullanım sırasında iplerde ortaya çıkan en büyük problem, ipin üzerinde oluşan burgulardır. Normal bir kullanımda dahi ip kendi yapısı gereği burgular oluşturur. Ancak özellikle sekizli iniş aleti ya da yarım kazık düğümü ile ip inişi yapmak veya emniyet almak, klasik halka sarım metodu ile ip toplamak, ipte yoğun burgu oluşumuna yol açarlar. Sekizli ile emniyet almak da dahil, bütün bu zararlı yöntemler ülkemizde maalesef yaygındır. İpin burgusunu toplarken ters yöne burarak açmak bir süre fayda sağlar, ancak yoğun burguların açılması için tek çözüm, ipi yüksek bir bina ya da yardan aşağı sarkıtıp, kendi kendine dengeye gelmesini beklemektir.
UYARILAR
Çift ip oluşturmak için her zaman iki yarım ip kullanın. (İpi ikiye katlamayın). Her kullanımdan önce ipi, herhangi bir hasar ya da yapısında bozukluk olmaması için dikkatle kontrol edin, eğer bir bozukluğa rastlarsanız ipi ıskartaya çıkarın! Ciddi bir düşüşten sonra ip artık kullanılmayacak duruma gelebilir. İpin yumuşakça kaymasını sağlayın, keskin bir kenarın ya da yüzeyin vereceği zarardan koruyun.
Tırmanma teçhizatının her parçası, yalnız tırmanma sporu şartlarında kullanılmalıdır. Uygunsuz kullanım ve muamele, ciddi yaralanmalara neden olabilir. Bu nedenle, teçhizatı yeterli kullanım bilgisi olmadan kullanmayın.
İplerle birlikte kullanılan yardımcı ekipmanları lütfen TS-EN 362-353-355-354 Standartlarını kontrol ederek seçin. Halatları keserken ya da uçlandırırken rezistanslı bıçak kullanın.
İPLER ŞU DURUMLARDA DEĞİŞTİRİLMELİDİR:
- İpin kollarından biri kopmaya yüz tutmuşsa
- Kılıf örgü oldukça yıpranmışsa
- Kılıf içindeki halat özünde küçük parçalanmalar başlamışsa
- Elle kontrol edildiğinde dış yüzeyde ciddi pudralanma hissi veriyorsa
- UV ışınlarına bağlı olarak kolay kırılma başlamışsa
- İçteki iplikçikler, dıştaki ipliklerin arasından ilmekler halinde çıkmışsa
- İplikte bir dolaşıklık veya artık yer etmiş bir kıvrım veya düğüm varsa